چکیده
کلاژن، مهمترین پروتئین ساختاری در درم پوستی است که مسئول سفتی، قوام و استحکام پوست میباشد. کاهش تولید کلاژن بهدنبال افزایش سن، آسیب نور فرابنفش و عوامل اکسیداتیو منجر به نازکی درم، افتادگی و ایجاد چینوچروک میشود. محصولات موضعی مراقبت از پوست — شامل تونرهای آبرسان، سرمها، کرمها و مرطوبکنندهها — میتوانند با مکانیسمهای مختلف (تحریک تولید پروکلاژن در فیبروبلاستها، مهار آنزیمهای تجزیهکنندهٔ ماتریکس مانند MMPها، کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود محیط اپیدرمی) تولید و استحکام کلاژن را تقویت کنند. این مقاله بررسی علمی و کاربردیِ ترکیبات کلیدی (رتینوئیدها، ویتامین C و مشتقات آن، پپتیدها، فاکتورهای رشد و هیدراتکنندهها مانند هیالورونیک اسید) را با توجه به شواهد JCR و مطالعات مروری معاصر ارائه میدهد و در انتها راهنمایی عملی برای انتخاب محصولات و روتینسازی با نمونههایی از برندهای شناختهشده درج شده است. PMC+1
۱. چرا هدفگیری تولید کلاژن اهمیت دارد؟
کلاژن نوع I و III ساختار ماتریکس خارجسلولی در درم را تشکیل میدهند و مسئول انعطافپذیری، استحکام و حجم پوستاند. کاهش تولید کلاژن (کاهش بیوسنتز) همراه با افزایش تخریب آن توسط ماتریکس متالوپروتئینازها (MMPs) روند پیری پوستی را تسریع میکند. هدف درمانهای موضعی افزایش سنتز پروکلاژن، القای فعالیت فیبروبلاست و کاهش فعالیت MMPهاست تا هومئوستاز ECM بازگردد و ظاهری جوانتر و محکمتر حاصل آید. پژوهشهای بالینی و بیوشیمیایی نشان دادهاند که ترکیبات مشخصی میتوانند این هدف را تا حد قابلتوجهی پشتیبانی کنند. MDPI
۲. دستهبندی ترکیبات مؤثر و مکانیسمهای کلیدی
۲.۱ رتینوئیدها — استاندارد طلایی برای تحریک کلاژن
رتینوئیدها شامل ترتینوئین، رتینول و مشتقات آن هستند که از نظر مکانیسم بهصورت مستقیم به مسیرهای رونویسی هستهای متصل میشوند و بیان ژنهای مرتبط با تولید پروکلاژن را افزایش میدهند؛ همچنین فعالیت MMPها را کاهش و TIMPها (مهارکنندههای MMP) را افزایش میدهند. مطالعات متعدد بالینی و مروری نشان دادهاند که رتینوئیدها میتوانند تولید کلاژن را بالا ببرند، ضخامت درم را افزایش دهند و عمق چینوچروکها را کاهش دهند. بهدلیل پتانسیل تحریک، معرفی تدریجی و استفاده همراه با مرطوبکننده و محافظت آفتابی ضروری است. PMC+1
۲.۲ ویتامین C (اسکوربیک اسید) و مشتقات پایدار
ویتامین C عامل ضروری در هیدروکسیلاسیون پروکلاژن است و بهعنوان کوفاکتور آنزیمهای پروکلاژن هیروکسیلاز عمل میکند؛ علاوه بر این، آنتیاکسیدان قوی است که از اکسیداسیون ساختار کلاژن محافظت میکند. فرمهای پایدار ویتامین C (مثلاً L-اسکوربیک اسید در فرمولاسیونهای پایدارت شده یا مشتقات اصلاحشده) موجب افزایش بیان پروکلاژن در فیبروبلاستها و کاهش آسیب اکسیداتیو میشوند. مطالعات نشان دادهاند که فرمولاسیونهای ترکیبی حاوی ویتامین C و فرولیک اسید و توکوفرول اثربخشی و پایداری بالاتری دارند. PMC+1
۲.۳ پپتیدها — پیامرسانهای بیوشیمیایی کوچک
پپتیدهای خاص (matrix-stimulating peptides، signal peptides و carrier peptides مثل copper peptides) میتوانند تولید کلاژن و پروتئینهای ماتریکس را از طریق القای مسیرهای سلولی فعال کنند. شواهد نشان میدهد پپتیدها با القای بیان پروکلاژن و کاهش فعالیت پروتئازها، باعث بهبود قوام و کاهش چروک میشوند. پپتیدها عموماً تحملپذیری خوبی دارند و در ترکیب با سایر فعالها میتوانند نتایج بهتری ایجاد کنند. PMC
۲.۴ فاکتورهای رشد موضعی (Growth Factors)
فاکتورهای رشد مانند TGF-β، PDGF و EGF که در برخی سرمهای تخصصی و فرمولاسیونهای بیوتکنولوژیک بهکار میروند، مسیرهای تکثیر و فعالیت فیبروبلاستها را تحریک میکنند. شواهد بالینی نشاندهندهٔ بهبودهای متوسط در ساختار پوست با محصولات حاوی فاکتور رشد است؛ هرچند نتایج متنوع بوده و هزینه و پایداری فرمولاسیونها دغدغه است. PubMed
۲.۵ هیالورونیک اسید و سایر هیدراتکنندهها — نه تنها آبرسانی بلکه فعالسازی مسیرها
هیالورونیک اسید (HA) علاوه بر حفظ آب، میتواند بهطور غیرمستقیم از طریق فعالسازی مسیرهای سلولی مانند TGF-β، تولید کلاژن را تقویت کند؛ همچنین افزایش حجم بینسلولی موجب کاهش ظاهر خطوط سطحی میشود. استفاده از HA چندوزنمولکولی یا هیدرولیزشده در سرمها و تونرها پایهٔ خوبی برای پشتیبانی از فرایندهای بازسازی فراهم میآورد. ScienceDirect
۳. ترکیبهای اثربخش در فرمولاسیون: چه چیزی را جستجو کنیم؟
برای یک محصول واقعا «تحریککنندهٔ تولید کلاژن» باید به ترکیبات زیر توجه ویژه کرد:
- رتینوئیدها (ترتینوئین، رتینول، رتینیل استات): دوز و فرم تعیینکنندهٔ اثربخشی و تحریکزایی است.
- ویتامین C پایدار (L-ascorbic acid یا مشتقات با پوشش محافظتی): توجه به pH و پایداری فرمول واجب است.
- پپتیدهای سیگنالی (مثل Matrixyl، Palmitoyl peptides، Copper peptides): برای القای سنتز پروکلاژن.
- فاکتورهای رشد یا مشتقات پروتئینی: برای تحریک مستقیم مسیرهای تکثیر فیبروبلاست.
- هیالورونات و گلیسرین: بهعنوان پایهٔ آبرسان و بهبود فوری ظاهریِ خطوط.
- عوامل مهارکنندهٔ MMP (آنتیاکسیدانها، ترکیبات ضدالتهابی): برای کاهش تجزیهٔ کلاژن.
ترکیب هوشمندانهٔ چندین مولفه (مثلاً سرم ویتامین C صبح و رتینوئید شب همراه با مرطوبکنندهٔ سرامیدی) بهترین شواهد بالینی را ارائه میدهد. MDPI
۴. جدول مقایسهٔ محصولات شناختهشده (نمونههای تجاری مرتبط با افزایش کلاژن)
توجه: در جدول زیر نام برندها و محصولات واقعی ذکر شدهاند؛ نام Rosely بهعنوان برند درج نشده است. برخی از این محصولات یا مشابه آنها در فروشگاههای معتبر ایران و فهرست roselyy.ir عرضه میشوند.
| برند / محصول | ترکیبات کلیدی | نقش در افزایش کلاژن |
|---|---|---|
| SkinCeuticals — C E Ferulic | L-Ascorbic Acid 15%, Ferulic Acid, Vitamin E | آنتیاکسیدان قوی؛ کاهش آسیب اکسیداتیو و پشتیبانی از پروکلاژن. PMC+1 |
| The Ordinary — Retinol 0.5% in Squalane | Retinol 0.5% در حامل اسکوالان | معرفی رتینول با فرمول ملایم برای تحریک کلاژن در طول زمان. |
| Drunk Elephant — Protini Peptide Serum | مجموعهٔ پپتیدهای سیگنالی | تحریک تولید پروتئینهای ماتریکس و بهبود قوام پوست. PMC |
| La Roche-Posay — Retinol B3 Serum | Retinol + Niacinamide | ترکیب کاهش تحریک و افزایش تولید کلاژن. |
| Hada Labo — Gokujyun Hydrating Lotion | Hyaluronic Acid چندوزنی | پایهٔ آبرسان برای پشتیبانی از محیط فیبروبلاست و کاهش خطوط سطحی. ScienceDirect |
| Eucerin / Eucerin Hyaluron-Filler | هیالورونات و پپتیدها | کاهش خطوط سطحی با اثر مرطوبکنندگی و تحریک ماتریکس. |
۵. نحوهٔ بهکارگیری محصولات در یک روتین اثربخش (پیشنهاد عملی)
- صبح: پاکسازی ملایم → تونر آبرسان (HA / گلیسرین) → سرم آنتیاکسیدان (ویتامین C) → کرم مرطوبکننده (سرامید/مرطوبکننده) → ضدآفتاب طیفوسیع.
- شب: پاکسازی → تونر → سرم رتینوئید یا سرم پپتیدی (تناوب یا ترکیب بر اساس تحمل) → کرم مرطوبکننده سرامیدی؛ در صورت خشکی شدید یک اوکلوژن سبک بهعنوان لایهٔ نهایی.
این توالی اطمینان میدهد که ترکیبات فعال در زمان موثر خود قرار میگیرند (ویتامین C صبح و رتینوئید شب) و محیط اپیدرمی برای فعالیتهای بازسازی فراهم است. PMC+1
۶. بررسی عملی محصولات موجود در فهرست Rosely و پیشنهاد بر اساس موجودی
در فهرست محصولات Rosely (roselyy.ir) دستهبندیهایی مانند «رتینول»، «ویتامین سی»، «سرم هیالورونیک اسید» و «تونر» وجود دارد که نشان میدهد دسترسی به ترکیبات حیاتی برای افزایش کلاژن در این فروشگاه فراهم است. برای مثال محصولاتی چون تونر آرامبخش Anua Heartleaf 77% و سرمهایی از برندهایی مانند COSRX و AXIS-Y در فهرست Rosely مشاهده میشود؛ این دستهها میتوانند بخش آبرسانی و ضدالتهابی روتین را پوشش دهند و محصولات رتینول/ویتامین C را تکمیل کنند. roselyy.ir
پیشنهاد عملی برای صفحهٔ محصول در Rosely (نمونهٔ متن کوتاه برای قرارگیری زیر هر محصول):
«این سرم/کرم حاوی [نام ترکیب کلیدی] است؛ استفادهٔ منظم طبق دستور موجب تقویت فعالیت فیبروبلاست و افزایش پروکلاژن میشود. برای اثربخشی بهتر، صبحها از آنتیاکسیدان و ضدآفتاب و شبها از کرم حاوی رتینوئید یا پپتید استفاده نمایید. (قابل تهیه در roselyy.ir)» roselyy.ir
۷. محدودیتها، تداخلات و هشدارهای کاربردی
- رتینوئیدها ممکن است موجب حساسیت و قرمزی شوند؛ شروع تدریجی و استفاده همراه با مرطوبکننده و محافظت آفتاب الزامی است. PMC
- برخی محصولات حاوی فاکتور رشد یا پروتئینهای بیولوژیک قیمت بالا و پایداری محدود دارند؛ انتظار نتایج باید واقعبینانه باشد و محصولات معتبر انتخاب شوند. PubMed
- پپتیدها و HA معمولاً تحملپذیری خوبی دارند اما اثر آنها نیازمند استفادهٔ مداوم و زمانبندی (معمولاً 6–12 هفته) است تا تغییرات قابل مشاهده پدید آید. PMC+1
۸. نکات استاندارد فرمولاسیون و خواندن برچسب (برای انتخاب صحیح محصول)
- به دنبال غلظت مناسب باشید (مثلاً ویتامین C 10–20٪ در فرمولهای مؤثر؛ ریتینول بسته به تحمل 0.1–1٪).
- بررسی pH و حامل فرمول برای ویتامین C مهم است (pH پایین برای L-اسکوربیک اسید ضروری است).
- جستجوی ترکیبهای همافزا: ویتامین C + فرولیک + ویتامین E، یا رتینول + مرطوبکنندهٔ سرامیدی.
- توجه به پایداری و بستهبندی (محصولات آنتیاکسیدانی بهتر است در بطریهای تیره و غیرشفاف عرضه شوند).
۹. جدول خلاصهٔ مکانیسمها و انتظارات بالینی
| ترکیب | مکانیسم اصلی برای افزایش کلاژن | انتظار بالینی (زمان و اندازهٔ اثر) |
|---|---|---|
| رتینوئیدها | افزایش بیان پروکلاژن، کاهش MMPها | بهبود درم و کاهش چینوچروکها در 8–16 هفته. PMC |
| ویتامین C | کوفاکتور هیدروکسیلاز پروکلاژن + آنتیاکسیدان | افزایش سنتز پروکلاژن و کاهش آسیب اکسیداتیو در 8–12 هفته. PMC |
| پپتیدها | القای بیان ماتریکس و پروتئینهای ترمیمی | بهبود قوام و کاهش خطوط سطحی در 6–12 هفته. PMC |
| هیالورونیک اسید | آبرسانی + فعالسازی مسیرهای TGF-β | افزایش حجم و کاهش ظاهری خطوط در فاز کوتاهمدت؛ کمک به بازسازی در بلندمدت. ScienceDirect |
| فاکتورهای رشد | تحریک تکثیر و فعالیت فیبروبلاست | بهبود متوسط ساختار و بافت در مطالعات بالینی (نتایج متغیر). PubMed |
۱۰. جمعبندی اجرایی (چطور سریع و علمی عمل کنیم)
- یک برنامهٔ منظم (حداقل 8–12 هفته) دنبال کنید؛ اثربخشی ترکیبات فعال نیازمند استمرار است.
- صبح: آنتیاکسیدان قوی (ویتامین C) + مرطوبکننده سرامیدی + ضدآفتاب.
- شب: رتینوئید یا سرم پپتیدی + کرم مرطوبکننده غنی.
- از تونرها و آبرسانها (حاوی هیالورونات) بهعنوان پایهٔ آمادهسازی پوست برای سرمها استفاده کنید.
- محصولات معتبر و با شواهد علمی انتخاب کنید؛ برای مشاهدهٔ موجودی و بررسی ترکیبات دقیق میتوانید به فهرست محصولات Rosely مراجعه کنید: roselyy.ir. roselyy.ir
منابع منتخب (مطالعات مروری و مقالات JCR و منابع بالینی مهم)
- M. T. (Review) — Retinoids in the treatment of skin aging: overview and clinical evidence. PMC+1
- Y. C. Boo et al., Ascorbic Acid as a Cosmeceutical to Increase Collagen Synthesis, 2022. PMC
- A. Pintea et al., Peptides: Emerging Candidates for Skin Repair and Collagen Induction, 2025. PMC
- L. Shang et al., HA and collagen signaling via TGF-β, 2024. ScienceDirect
- Systematic reviews on topical growth factors and clinical translatability. PubMed
- نمایش فهرست محصولات و دستهبندیهای مرتبط در Rosely: roselyy.ir. roselyy.ir
